بررسی تکتونیک فعال در قلمرو تراست زاگرس منطقه فارسان

شناسایی مناطق دارای پتانسیل خطر زمین‌لرزه همواره از دغدغه‌های اصلی رشته‌های مرتبط با علوم زمین بوده است و محققان مختلف با نگرش‌های گوناگون آن را مورد مطالعه قرار داده‌اند. دانش تکتونیک ژئومورفولوژی نیز با روش‌شناسی خاص خود به مطالعه این پدیده محیطی پرداخته است. از این رهگذر تعبیر و تفسیر شواهد بر جای مانده از لرزه‌ها و حرکات تکتونیکی جدید بر چشم‌اندازها اصول موضوعه این دانش نوپاست. شاخص‌های تکتونیک فعال از ابزارهای کارآمد برای شناسایی وضعیت تکتونیکی و ارزیابی احتمالی مناطق لرزه‌خیز به‌شمار می‌آید. شاخص‌هایی چون سینوس جبهه کوهستان، شاخص‌های دره‌ای چون شاخص نسبت V شکل دره‌ها، شاخص پهنا به عمق دره‌ها، گرادیان طولی رودخانه، شاخص‌های حوضه‌ای چون شاخص تقارن حوضه زهکش، شاخص نسبت V شکل و شاخص انتگرال هیپسومتری، از این دست‌اند. از سویی هم ابرگسل زاگرس در زمرة گسل‌های فعال و اصلی کشورمان است که همواره منشأ لرزه‌های بسیاری در حاشیه خود بوده است و مرز دو زون ساختاری سنندج ـ سیرجان و زاگرس مرتفع است. در این پژوهش حوضه فارسان، که شامل دو زون سنندج ـ سیرجان و زاگرس مرتفع است، به‌وسیله شش شاخص متفاوت در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و از مدل رقومی ارتفاعی (DEM) با دقت 10 متر مورد آزمایش قرار گرفته و نرخ تکتونیک فعال آن سنجیده شده است. سپس نتایج به دست آمده، با بررسی میدانی مقایسه گردیده‌اند. نتایج شاخص‌های متفاوت تبدیل به شاخص IAT شده‌اند و نقشه پهنه‌بندی تکتونیکی حوضه فارسان در چهار کلاس بسیار فعال، فعال، نیمه‌فعال و غیرفعال ترسیم گردیده است. نتیجه به‌دست آمده این است که در این حوضه گسلی فرعی منشعب از گسل اصلی زاگرس در طول حدود 8350 متر دارای فعالیت تکتونیکی در حد بسیار فعال است. همچنین بخش‌های زیادی از حاشیه این گسل دارای تکتونیک متوسط است. دو شهر باباحیدر و فارسان در حاشیه گسل‌های فعال واقع شده‌اند.